تحلیلی بر الزامات حقوقی مقابله با تغییرات اقلیمی از منظر معاهدات بین‌المللی و قوانین داخلی

نویسنده

دکترای حقوق عمومی، استادیار گروه حقوق و الهیات، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

چکیده

حقوق بین­المللی محیط زیست، از شاخه­های نوپیدای حقوق بین­الملل است که پس از احساس خطر جامعه جهانی درخصوص تغییرات اقلیمی به وجود آمد و به سرعت با تدوین معاهدات متعدد بین­المللی، جایگاه خود را درمیان سایر موضوعات حقوق بین‌الملل تثبیت نمود. در این مقاله، در ابتدا تحلیلی اجمالی نسبت به مهمترین توافقات بین­المللی مرتبط با تغییرات آب و هوایی، و نیز مهمترین اقدامات قانونی در نظام حقوقی ایران در راستای حفاظت از محیط زیست و کاهش انتشار گازهای گلخانه­ای صورت گرفته است. در گام بعد تعهدات کشورهای مختلف نسبت به مقابله با تغییرات اقلیمی و نیز الزامات نهادهای مختلف داخلی در این موضوع مورد واکاوی قرار گرفته و در آخرین مرحله خلاءها و کاستی­های این الزامات در حقوق بین­الملل و حقوق داخلی ایران، برشمرده شده است. یافته­های این تحقیق نشان می­دهد ارتقاء جایگاه معاهدات زیست محیطی به معاهدات حقوق بشری می­تواند به تقویت جایگاه این معاهدات در حقوق بین­الملل بینجامد. همچنین اصلاحات ساختاری و هنجاری در حقوق داخلی نیز به توسعه و ترویج استاندارهای زیست محیطی در ایران منجر خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyze of the legal obligations against climate change from the perspective of international treaties and internal law

نویسنده [English]

  • Hadi Hajzadeh
Department of Law and theology, Faculty of Humanities and Social Sciences, Golestan University, Gorgan, Iran
چکیده [English]

International environmental law is one of the new branches of international law that created after the international community felt threatened by climate change and among codification numerous international treaties it quickly stabilized itself over other international law.
In this article, we first briefly analyze the most important international agreements related to climate change, as well as the most important legal measures in the Iranian legal system to protect the environment and reduce greenhouse gas emissions.
In the next step, the obligations of different countries about climate change are studied and the obligations of various internal institutions are analyzed and in the last stage, the gaps and deficiency of these obligations in international law and internal law of Iran are expressed.
The findings of this study show that the promotion of the status of environmental treaties to human rights treaties can strengthen the position of these treaties in international law. Also, structural and legal reforms in internal law will lead to the development and promotion of environmental standards in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Law
  • Climate Change
  • Greenhouse Gases
  1. اسماعیلی، عباس. رضاییان، محسن. وزیری­نژاد، رضا. طباطبایی، سیدضیا. سالم، زینت. مهدیان، فرشته. ۱۳۸۶. حفاظت محیط زیست در اسلام، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، شماره ۲۵، ۶۰-۵۵.
  2. پورهاشمی، سیدعباس. طیبی، سبحان. نادری، شیما. ۱۳۹۳. دادخواهی و مسئولیت بین المللی؛ ابزار مقابله با عدم ایفای تعهدات درخصوص تغییرات آب و هوایی، فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره ۳۱، ۸۵-۷۶.
  3. پیری، مهدی. ۱۳۹۷ . تاملی بر آثار حقوقی الحاق جمهوری اسلامی ایران به توافقنامه پاریس درخصوص تغییرات اقلیمی، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، شماره ۴، ۹۰۸-۸۸۷.
  4. حسینی، وحید. ۱۳۹۸. بررسی تطبیقی و تقنینی بحران آلودگی هوا در کلان شهرهای کشور: ۲- آسیب شناسی قوانین آلودگی هوای کشور، دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوشهای مجلس شورای اسلامی، گزارش پژوهشی شماره ۱۶۷۱۰.
  5. دبیری، فرهاد. خلعتبری، یلدا. زارعی، سحر. ۱۳۹۷. دست یابی به توسعه پایدار از منظر حقوق بین الملل محیط زیست، فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره ۴۷، ۷۳-۶۳.
  6. رجبی، عبدالله. ۱۳۸۸. بررسی معیارهای ویژه در طراحی نظام مسئولیت مدنی، در: حقوق محیط زیست؛ نظریه ها و رویه ها، دفتر حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست، خرسندی، تهران.
  7. رضایی، رامین. ۱۳۹۵. نگاهی به جایگاه و ماهیت حق بر محیط زیست سالم در حقوق بشر بین الملل، دوفصلنامه حقوق محیط زیست،شماره ۵، ۳۵-۲۸.
  8. زمانی، سیدقاسم. ۱۳۸۸. جرم انگاری تخریب محیط زیست در حقوق بین الملل، در: حقوق محیط زیست؛ نظریه ها و رویه ها، دفتر حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست، خرسندی، تهران.
  9. ساعد، نادر. ۱۳۸۸. ملاحظاتی درباره چشم انداز حقوق محیط زیست تطبیقی، در: حقوق محیط زیست؛ نظریه ها و رویه ها، دفتر حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست، خرسندی، تهران.
  10. سلیمانی، الهه. چراغی، میترا. ۱۳۹۶. مطالعه تطبیقی ساختارهای حاکمیتی کشورها در کاهش و کنترل آلودگی هوا و ارائه راهکار برای ایران، دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهشهای مجلس، گزارش پژوهشی شماره ۱۵۵۵۶.
  11. ضیائی بیگدلی، سیدمحمدرضا. ۱۳۸۸. حقوق بین الملل عمومی، گنج دانش، چاپ سی و ششم، تهران.
  12. عبداللهی، محسن. ۱۳۸۹. تغییرات آب و هوایی: تاملی بر راهبردها و تدابیر حقوقی سازمان ملل متحد، فصلنامه حقوق، دوره ۴۰، شماره ۱، ۲۱۳-۱۹۳.
  13. عتابی، فریده. ناظمی، مهرداد. صدیقی، امیرعباس. توکلی، نرمین. ۱۳۸۹. بررسی تعهدات و مقررات کنوانسیون تغییر آب و هوا و ارزیابی نحوه اجرای آن در جمهوری اسلامی ایران، علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره ۲، ۱۵۳-۱۴۵.
  14. فریادی، مسعود. ۱۳۸۷. کاستی های نظام حقوقی ایران در حفاظت از هوا، فصلنامه اطلاع رسانی حقوقی، شماره ۱۵ و ۱۶، ۱۰۷-۶۹.
  15. فیروزی، مهدی. ۱۳۸۴. حق بر محیط زیست، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران.
  16. فیروزی، مهدی. ۱۳۸۴. مبانی حق برخورداری از محیط زیست سالم در قرآن کریم، مجله رواق اندیشه، شماره ۴۲، ۷۸-۶۵.
  17. فهیمی، عزیزالله. عرب­زاده، علی. ۱۳۹۱. مبانی فقهی حقوق محیط زیست، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره ۳۵، ۲۰۹-۱۸۹.
  18. فهیمی، عزیزالله. مشهدی، علی. ۱۳۹۰. فقه شیعه و تحول در مبانی مسوولیت مدنی زیست محیطی، فصلنامه حقوق، شماره ۱، ۳۲۶-۳۱۳.
  19. محمدزاده رهنی، محمدرضا. ۱۳۸۹. بررسی مبانی فقهی حفاظت از محیط زیست، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، شماره ۲۵، ۱۹۵-۱۷۷.
  20. مشهدی، علی. ۱۳۹۳. اساسی سازی ماهوی حق بر محیط زیست در حقوق ایران و فرانسه، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره ۵، شماره ۲، ۵۸۰-۵۵۹.
  21.  موسوی، سیدفضل الله. حسینی، سیدحسین. موسوی‌فر، سیدحسین. ۱۳۹۴. اصول حقوق بین الملل محیط زیست در پرتو آرای مراجع حقوقی بین المللی، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی،  شماره ۴۸، ۲۵-۹.