%0 Journal Article %T شناسایی مکانیسم جوی حاکم بر رخداد ناهنجاری‌های شدید بارشی شرق ایران %J پژوهش‌های تغییرات آب و هوایی %I دانشگاه گلستان %Z 2717-2066 %A گوهری, فاطمه %A حاجی محمدی, حسن %A حاجیوندپایداری, سمیه %D 2022 %\ 07/23/2022 %V 3 %N 10 %P 33-46 %! شناسایی مکانیسم جوی حاکم بر رخداد ناهنجاری‌های شدید بارشی شرق ایران %K ناهنجاری بارش %K سیستم‌های سینوپتیک %K پشته %K شرق ایران %R 10.30488/ccr.2022.341170.1079 %X طی سال­های اخیر تغییرات آب و هوایی بصورت کلان سبب شده تا ناهنجاری­های شدید در سیستم جوی بوقوع بپیوندد. که حاصل بازخورد این ناهنجاری­ها در بخش بارش سبب شده تا با تغییر الگوی جریانات جوی با کاهش دوره­ای نسبت به بلندمدت خود همراه گردد. از طرفی درک سازوکار جوی و شناسایی مکانیسم آن سبب شده تا چگونگی و نحوه شکل­گیری ناهنجاری­های جوی مشخص گردد. در همین راستا و به‌منظور بررسی وضعیت سیستم‌های سینوپتیک جو در زمان رخداد ناهنجاری­های شدید بارشی در شرق ایران، از آمار بارش 31 ایستگاه هواشناسی واقع در منطقه طی بازه آماری (از 1990 تا سال 2020 میلادی) استفاده شد. در همین راستا از شاخص ناهنجاری بارش (RAI) استفاده گردید تا دوره‌های مذکور شناسایی گردند. در ادامه برای تبیین ساختار جو در زمان رخداد این پدیده با مراجعه به تارنمای متعلق به مرکز ملی پیش­بینی­های محیطی/علوم جو (NCEP/NCAR) داده‌های شبکه‌بندی شده ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، مؤلفه سرعت قائم (امگا)، رطوبت نسبی، مؤلفه‌های مداری و نصف­النهاری باد اخذ شد. بر اساس یافته­های بدست آمده از داده­ها و تحلیل آنها نشان داد که با تشکیل پشته قوی در تراز میانی جو بر روی شرق خاورمیانه همراه بوده که منطقه یادشده در قسمت همگرایی فوقانی پشته تراز 500 هکتوپاسکال قرارگرفته است. این امر سبب شده تا یک جریان واچرخندی، یا استمرار بالا بر روی منطقه حاکم گردد. از طرفی فرارفت هوای سرد و حاکمیت جریان شمالی به منطقه، شرایط صعود و ناپایداری به حداقل ممکن رسیده است. قرارگیری منطقه در زیر هسته همگرایی فوقانی رودباد نیز از دلایل عمده بر وقوع و استمرار ناهنجاری‌های شدید بارشی در منطقه است. به ‌منظور بررسی ارتباط بین عمده مناطق چرخندزا برای بارش دو منطقه دریای سرخ و مدیترانه موردبررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از بررسی همبستگی بین شاخص‌های امگا و مؤلفه نصف­النهاری باد بر روی کریدور دریای سرخ و مدیترانه با فشار سطح دریا بر روی منطقه نیز نشان داد که با کاهش مقادیر صعود در مناطق یادشده و افزایش فشار بر روی شرق ایران یک همبستگی مثبت برقرار است. که مشخص گردید طی دوره یاد شده روند کاهشی در تشکیل سامانه های کم­فشار و باران­زا در منطقه بوقوع پیوسته است. %U https://ccr.gu.ac.ir/article_154052_c00ae48cbf8b05deb29f590e0ab630dc.pdf