محدودیت‌های مقابله و تاب‌آوری در برابر مخاطرات ناشی از تغییرات اقلیمی نمونه موردی: شهرستان زاهدان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران

2 استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران

چکیده

امروزه اثرات نامطلوب تغییرات اقلیمی و آسیب‌های ناشی از آن به یک مشکل زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی تبدیل شده است. ارزیابی تاب‌آوری اجتماعات محلی در برابر تغییرات اقلیمی و محدودیت‌ها و موانع آن، یک گام مهم برای شناسایی سازوکارهای مؤثر و اولویت‌بندی مدیریت است که باعث ارتقای قابلیت انعطاف‌پذیری و افزایش ظرفیت سازگاری می‌شود. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف شناسایی محدودیت‌های مقابله و تاب‌آوری در برابر مخاطرات ناشی از تغییرات اقلیمی در شهرستان زاهدان انجام گردیده است. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن توصیفی - تحلیلی است. ابزار گردآوری داده‌ها و اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته از منطقه مورد مطالعه بوده است. جامعه آماری شامل خانوارهای روستایی شهرستان زاهدان بودند که با توجه به پراکندکی روستاها و تعداد زیاد آن­ها، تعداد 12 روستا (از هر دهستان 2 روستا) به صورت تصادفی به عنوان روستای نمونه انتخاب شده­اند. با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونه به 265 خانوار محدود گردیده است. به‌منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش ISDM در نرم افزار SPSS و روش معادلات ساختاری در نرم افزار LISREL بهره گرفته شده است. نتایج نشان داد که 83/12درصد ساکنان، دارای ادراک ضعیف، 02/23 درصد ادراک متوسط، 85/35 درصد ادراک قوی و 30/28 درصد ادراک بسیار قوی نبست به تغییرات اقلیمی می‌باشند. همچنین به ترتیب عامل فیزیکی(بار عاملی 941/0)، اجتماعی(بار عاملی 922/0) و اقتصادی(بار عاملی895/0) مهم‌ترین محدویت‌های تاب‌آوری در برابر مخاطرات ناشی از تغییرات اقلیمی در شهرستان زاهدان می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Limits of Coping and Resilience Against the Risks Caused by Climate Change Case Study: Zahedan County

نویسندگان [English]

  • Hamid Nazari Pour 1
  • Taghi Tavousi 2
  • Fatemeh Brahoui 3
1 Department of Physical Geography, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran
2 Department of Physical Geography, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran
3 Department of Physical Geography, University of Sistan and Baluchestan, Sistan and Baluchistan, Iran
چکیده [English]

Today, the adverse effects of climate change and the resulting damages have become an environmental, social and economic problem. Evaluating the resilience of local communities against climate change and its limitations and obstacles is an important step for identifying effective mechanisms and prioritizing management that promotes flexibility and increases adaptation capacity. Due to the importance of this issue, the current research aims to identify the limitations of coping. and resilience against the risks caused by climate change was carried out in Zahedan city. The current research is applied in terms of purpose and its method is descriptive-analytical. The tool for collecting data and information was a researcher-made questionnaire from the study area. The statistical population was the rural households of Zahedan city, which due to the dispersion of villages and their large number, 12 villages (2 villages from each village) were randomly selected as sample villages. According to 832 households of the studied society and using Cochran's formula, the sample size of 263 households was obtained, which was increased to 265 households. In order to analyze the data, ISDM method was used in SPSS software and structural equation method in LISREL software. The results showed that 12.83% of residents have weak perception, 23.02% have moderate perception, 35.85% have strong perception and 28.30% have very strong perception of climate change. Also, the physical factor (factor load 0.941), social factor (factor load 0.922) and economic factor (factor load 0.895) are the most important limitations of resilience against the risks caused by climate change in Zahedan city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vulnerability
  • Resilience
  • Hazards
  • Climate change
  • Zahedan

مراجع

  1. ابراهیم زاده، عیسی و اسمعیل نژاد، مرتضی (1396). پناهندگان اقلیمی چالش آینده تحولات منطقه­ای مطالعه موردی: خراسان جنوبی. جغرافیا و توسعه، 15(48)، 18-1.
  2. آزادی، یوسف.، یزدان‌پناه، مسعود.، فروزانی، معصومه.، محمودی، حسین (1397). بررسی عوامل مؤثر بر اِدراکِ خطر مواجهه با تغییرات آب و هوایی (موردشناسی: کشاورزان گندم‌کار شهرستان کرمانشاه)، جغرافیا و مخاطرات محیطی، 7(3)، 134-121.
  3. اسمعیل‌نژاد، مرتضی و علیجانی، بهلول (1396). واکاوی و رتبه‎بندی استراتژی‌های سازگاری نسبت به تغییرات اقلیمی از دیدگاه مردم محلی، مورد مطالعه: دشت سیستان، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات طبیعی، 4 (1)، 63-72.
  4. ایراسما آیالا، کاربردهای علم؛ ژئومورفولوژی، مخاطرات طبیعی، آسیب­پذیری و جلوگیری از بلایای طبیعی در کشورهای در حال توسعه، ترجمه؛ خوش­رفتار، رضا (1389). رشد آموزش جغرافیا، 93، 23-14.
  5. ایستگلدی، مصطفی.، خواجه‌نبی، فهیمه.، حاجی‌زاده، فاضل و ستارزاده، نظام‌الدین (۱397). سنجش میزان رضایت­مندی ساکنان شهری از وضعیت مبلمان شهری (مطالعۀ موردی: مناطق پنج­گانه شهر زاهدان)، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 6(4)، 752-735.
  6. بازرمان، سپیده.، فرجی، عبدلله.، شمسی­پور، علی­اکبر (1400). تاب­آوری شهری با تأکید بر جنبه­های اقلیمی در شهر ورامین، مسکن و محیط روستا، 40(174)، 148-135.
  7. پودینه، محمدرضا.، یادگاری فر، فاطمه.، رشیدی، سعیده (1398). بررسی و سنجش میزان تفاوت تاب‌آوری جوامع شهری و روستایی در برابر مخاطرات طبیعی مطالعه موردی شهرستان زاهدان، کاوش­های جغرافیایی مناطق بیابانی، 7(1)، 203-197.
  8. چیذری، محمد.، بطحائی، سیده سمیه.، صدیقی، حسن.، علم بیگی، امیر (1399). تحلیل شبکه دست­اندرکاران سازمانی در راستای ارتقاء تاب­آوری در مواجهه با تغییر اقلیم (مورد مطالعه: حوزه آبخیز قزل اوزن)، مرتع و آبخیزداری، 73(4)، 740-725.
  9. حاجی علی‌زاده، جواد و رشیدی، اصغر (1396). بررسی نقش نهادهای مدیریت سرزمینی در تاب‌آوری ناحیه‌ای با تأکید بر مخاطرات ناشی از نوسانات آب و هوایی (محدوده مورد مطالعه: بناب)، آمایش محیط، 13(49)، 83-57.
  10. طهماسبی، اصغر.، قادرمرزی، حامد.، رحیمی، فردین.، عزیزی، سمیه (1400) درک و استراتژی سازگاری جوامع شهرستان مشکین­شهر نسبت به تغییرات اقلیمی، توسعه محلی (روستائی-شهری)، 13(2)، 637-609.
  11. عبداله­زاده، غلامحسین.، اژدرپور، علیرضا.، شریف­زاد، محمدشریف (1396) بررسی ادراک روستائیان نسبت به تغییرات اقلیمی و راهبردهای سازگاری در شهرستان زابل، جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، 28(4)، 106-85.
  12. فرجی، عبداله.، شمسی­پور، علی­اکبر.، بارزمان، سپیده (1399) سنجش و ارزیابی جامعه­شناختی تاب­آوری شهر ورامین در برابر مخاطرات ناشی از تغییرات اقلیمی، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، 52(4)، 619-605.
  13. قلی­نژاد، مبینا.، پوراحمد، احمد.، حاتمی­نژاد، حسین.، صفرراد، طاهر (1401) تحلیل و ارتقای تاب­آوری شهرهای ساحلی در برابر مخاطرات ناشی از تغییر اقلیم (مطالعه موردی: شهر بابلسر)، پژوهش­های دانش زمین، 13(1)، 134-117.
  14. محمدی، پروین.، ملکیان، آرش.، قربانی، مهدی.، نظری­سامانی، علی­اکبر (1398) بررسی ارتباط بیم وضعیت آسیب­پذیری جوامع و تغییرات آب و هوایی در استان کرمانشاه، جغرافیا و پایداری محیط، 32، 47-33.
  15. مرتضوی، سارا و طبیبیان، منوچهر (1396) بررسی چگونگی دستیابی به تاب‌آوری اقلیمی در کشورهای آسیایی، چهارمین کنفرانس ملی معماری و شهرسازی، پایداری و تاب‌آوری از آرمان تا واقعیت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، 10-1.
  16. منافلویان، ساناز.، سعیده­زرآبادی، زهراسادات.، بهزادفر، مصطفی (1398). سنجش عوامل مؤثر بر تاب آوری اقلیمی (نمونه موردی: شهر تبریز)، نگرش های نو در جغرافیای انسانی، 12 (1)، 524-510.
  17. ناصری، محسن، احدی، محمدصادق (1395). ارزیابی سیاست­های جمهوری اسلامی ایران در خصوص تغییر اقلیم، راهبرد اجتماعی فرهنگی، 5(21)، 48-21.
  18. Alcántara-Ayala, I. (2002). Geomorphology, natural hazards, vulnerability and prevention of natural disasters in developing countries. Geomorphology, 47(2-4), 107-124.
  19. Antwi-Agyei, P., Dougill, A. J., Stringer, L. C., & Codjoe, S. N. A. (2018). Adaptation opportunities and maladaptive outcomes in climate vulnerability hotspots of northern Ghana. Climate Risk Management, 19, 83-93.
  20. Bizikova, L., Larkin, P., Mitchell, S., & Waldick, R. (2019). An indicator set to track resilience to climate change in agriculture: A policy-maker’s perspective. Land use policy, 82, 444-456.
  21. Carlton, S. J., & Jacobson, S. K. (2013). Climate change and coastal environmental risk perceptions in Florida. Journal of environmental management, 130, 32-39.
  22. Castro, B. (2019). The shifting limits of drought adaptation in rural Colombia. In Current Directions in Water Scarcity Research(Vol. 2, pp. 77-86). Elsevier.
  23. Fadairo, O., Williams, P. A., & Nalwanga, F. S. (2020). Perceived livelihood impacts and adaptation of vegetable farmers to climate variability and change in selected sites from Ghana, Uganda and Nigeria. Environment, Development and Sustainability, 22, 6831-6849.
  24. Guodaar, L., & Asante, F. (2018). Using a factor analysis to understand climate adaptation barriers impeding smallholder tomato farmers in the Offinso North District, Ghana. Cogent Food & Agriculture, 4(1), 1504507.
  25. Heinzlef, C., Robert, B., Hémond, Y., & Serre, D. (2020). Operating urban resilience strategies to face climate change and associated risks: Some advances from theory to application in Canada and France. Cities, 104, 102762.
  26. Islam, M. M., Sallu, S., Hubacek, K., & Paavola, J. (2014). Limits and barriers to adaptation to climate variability and change in Bangladeshi coastal fishing communities. Marine Policy, 43, 208-216.
  27. Kalafatis, S. E. (2018). Comparing climate change policy adoption and its extension across areas of city policymaking. Policy Studies Journal, 46(3), 700-719.
  28. Kim, D., & Song, S. K. (2018). Measuring changes in urban functional capacity for climate resilience: Perspectives from Korea. Futures, 102, 89-103.
  29. Lee, K., Chun, H., & Song, J. (2018). New strategies for resilient planning in response to climate change for urban development. Procedia engineering, 212, 840-846.
  30. McBean, G., & Ajibade, I. (2009). Climate change, related hazards and
    human settlements. Current Opinion in Environmental Sustainability, 1(2), 179-186.
  31. Praveen, B., & Sharma, P. (2019). A review of literature on climate change and its impacts on agriculture productivity. Journal of Public Affairs, 19(4), e1960.
  32. Wang, W., Zhao, X., Cao, J., Li, H., & Zhang, Q. (2020). Barriers and requirements to climate change adaptation of mountainous rural communities in developing countries: The case of the eastern Qinghai-Tibetan Plateau of China. Land Use Policy, 95, 104354.
  33. Zhang, Q., Zhao, X. Y., & Wang, Y. R. (2017). Adaptation needs of farmers to climate change in all ecological vulnerable alpine region: take Gannan Plateau for example. Acta Ecol. Sin., 37, 1688-1698.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار