اثر نوسانات ورتکس قطبی و پرفشار جنب حاره تراز 500 هکتوپاسکال بر تغییر دمای فصول تابستان و زمستان در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری دانشگاه خوارزمی تهران - دانشکده علوم جغرافیایی

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشکده فرماندهی و ستاد، دانشگاه جامع علوم انتظامی امین

3 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، پژوهشگاه علوم انتظامی

چکیده

ورتکس قطبی و پرفشار جنب حاره آزور بارزترین و دائمی‌ترین سیمای گردش وردسپهری در نیمکره شمالی به شمار می‌رود و افزایش یا کاهش شاخص شدت و شاخص گسترش آنها در سطح ۵۰۰ هکتوپاسکال، از  عوامل اصلی تعیین‌کننده دوره‌های خشک و مرطوب در عرض‌های میانی و ایران است. ازاین‌رو هدف این مطالعه، تبیین تغییرات این دو سیستم در فصل زمستان و تابستان است. نقشه و نمودارهای سری زمانی میانگین ماهانه ورتکس قطبی و پرفشار جنب حاره در جو ایران نشانگر تغییرات قابل‌توجهی این دو عامل بوده است. نتایج نشان داد، شاخص سطح و شدت ورتکس قطبی دارای روند نزولی بوده است و معرف این سیستم، حدود 2 درجه به سمت عرض‌های جغرافیایی بالاتر پسروی کرده است. شاخص‌های پرفشار جنب حاره آزوردر فصل تابستان دارای روند افزایشی بوده است؛ بطوریکه در دهه آخر مطالعاتی حدود 97 در از مساحت کشور تحت سیطره این سیستم بوده است و معرف سیستم از عرض جغرافیایی 36.15 درجه در دهه اول به عرض 38.64 درجه در دهه آخر، پیشروی کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The effect of Polar vortex and subtropical high pressure 500 hPa level to change the temperature of summer and winter in Iran

نویسندگان [English]

  • yousef alipour 1
  • vahid barani 2
  • mohammadrahim gholami 3
1 Ph.D., Tehran Khwarazmi University. Faculty of Geographical Sciences,
2 Assistant Professor, Department of Geography, Faculty of Command and Staff, Amin University of Police Sciences
3 Ph.D. in Geography and Urban Planning, Police Science Research Institute
چکیده [English]

The polar vortex and Azores subtropical high pressure is considered the most obvious and permanent feature of the hemispheric circulation in the Northern Hemisphere, and the increase or decrease of their intensity index and expansion index at the level of 500hPa  pressure level is the main determinant of dry and wet periods in mid-latitudes and Iran. Therefore, the aim of this study is to explain the changes of these two systems in winter and summer. The maps and graphs of the monthly average of the polar vortex and the high pressure subtropical in Iran's atmosphere have shown significant changes in these two factors. The results showed that the surface and intensity index of the polar vortex had a downward trend and the representative of this system has regressed by about 2 degrees towards higher latitudes. The high-pressure indicators near the Azure tropics have been increasing in the summer season; So that in the last decade of studies, about 97 percent of the country's area has been under the control of this system, and the system's representative has progressed from the latitude of 36.15 degrees in the first decade to the latitude of 38.64 degrees in the last decade.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • polar vortex
  • Azores subtropical high pressure
  • surface and severity index

مراجع

  1. اکبری، مهری؛ نودهی، وحیده، (1394). بررسی و تحلیل روند بارش سالانه و تابستانه استان گلستان، فصلنامه علمی- پژوهشی آمایش جغرافیایی فضا، سال پنجم، شماره مسلسل هفدهم، پاییز 1394، 141-150.
  2. حجازی زاده، زهرا (1372). بررسی سینوپتیکی نوسانات فشار زیاد جنب حاره، رساله دکتری جغرافیای طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس.
  3. حجازی زاده، زهرا؛ جوی زاده، سعید (1389). مقدمه‌ای بر خشک‌سالی و شاخص‌های آن، چاپ اول، انتشارات سمت، 33-34.
  4. حلبیان، امیرحسین؛ مسعودیان، سید ابوالفضل؛ محمدی، بختیار؛ عساکره، حسین (1391). نمایش و پردازش داده‌های جوی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه اصفهان.
  5. حمیدیانپور، محسن؛ خسروی، محمود (1398). ردپای گرمایشی جهانی در بارش‌های بهار 1398 غرب ایران. ششمین کنفرانس منطقه‌ای تغییر اقلیم، تهران.
  6. رضیئی، ط؛ مفیدی، ع؛ و زرین، آ. (1388). مراکز فعالیت و الگوهای های گردش جو زمستانه تراز 500 هکتو پاسکال روی خاورمیانه و ارتباط آنها با بارش ایران، مجله فیزیک زمین و فضا، دوره 35، شماره 1، ص 121-141.
  7. زرین، آذر؛ قائمی، هوشنگ؛ آزادی، مجید و فرج زاده اصل، منوچهر (1389). تحلیل الگوی فضایی پرفشار جنب حاره بر روی آسیا و آفریقا، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 13 شماره 1.
  8. زرین، آذر؛ مفیدی، عباس؛ (1390). آیا پرفشار جنب حاره‌ای تابستانه بر روی ایران زبانه‌ای از پرفشار جنب حاره‌ای آزور است؟ (بررسی یک نظریه)، یازدهمین کنگره انجمن جغرافیدانان ایران، دانشگاه شهید بهشتی.
  9. سلیقه، محمد؛ صادقی نیا، علیرضا (1389). بررسی تغییرات مکانی پرفشار جنب حاره در بارش‌های تابستانه نیمه جنوبی ایران، جغرافیا و توسعه، شماره 17، 98-83.
  10. علی پور، یوسف (1395). بررسی تغییرات پرفشار جنب‌حاره‌ تراز 500 هکتوپاسکال نیوار ایران با رویکرد تغییر اقلیم ، راهنما: زهرا حجازی زاده ، دانشگاه خوارزمی تهران، دانشکده علومانسانی، گروه جغرافیا.
  11. علیجانی، بهلول (1374). آب و هوای ایران، تهران، انتشارات پیام نور.
  12. علیجانی، بهلول (1380). تیپ‌های هوا و اثر آن‌ها بر اقلیم ایران، مجله دانشکده ادبیات علوم انسانی دانشگاه یزد (کاوش نامه)، شماره 3، 21-50.
  13. کاویانی، محمدرضا؛ علیجانی، بهلول (1371). مبانی آب هواشناسی، چاپ اول، انتشارات سمت، ص 60.
  14. محمدنژاد، علیرضا؛ احمدی گیوی؛ فرهنگ و ایران‌نژاد، پرویز (1388). اثر بازه‌های نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره و پرفشار سیبری بر چرخندزایی مدیترانه و بارش ایران، مجله فیزیک زمین و فضا، دوره 35، شماره 4، 115-130.
  15. مسعودیان، سید ابوالفضل (1385). ترجمه اقلیم‌شناسی همدید و کاربرد آن در مطالعات محیطی؛ چاپ اول، انتشارات دانشگاه اصفهان.
  16. Beerli, R. and Grams, Ch. M. (2019). Stratospheric modulation of the large-scale circulation in the Atlantic–European region and its implicationsfor surface weather events. Q J R MeteorolSoc. Vol. 145. 3732-3750.
  17. Choi, G., Robinson, D. A. & Won-Tae, W. (2009). Won-Tae Kwon, Recent Changes in the Northern Hemisphere Circumpolar Vortex, Association of American Geographers. Las Vegas, USA.
  18. Davis, R.E., Hayden, B.P., Gay, D.A., Phillips, W.L., and Jones, G.V. (1997). "The North Atlantic Subtropical Anticyclone", Journal of Climate, volume 10, pp. 278-744.
  19. James, I.N. (1994). "Introduction to Circulating Atmospheres", Cambridge university press, NewYork, pp. 422.
  20. Domeisen, D. I. (2019). Estimating the frequency of sudden stratospheric warming events from surface observations of the north atlantic oscillation. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 124(6), 3180 –3194. https://doi.org/10.1029/2018
  21. Keller, J. H., Grams, C. M., Riemer, M., Archambault, H.M., Bosart, L., Doyle, J. D. and Zhang, F. (2019). The extratropical transition of tropical cyclones. Part II: Interaction with the midlatitude flow, downstream impacts, and implications for predictability. Monthly Weather Review, 147(4): 1077-1106.
  22. Kumar, K. N., Phanikumar, D. V., Sharma, S.; Basha, G., Naja, M., Ouarda, T. B. and Ratnam, M. V. (2019). Influence of tropical-extratropical interactions on the dynamics of extreme rainfall event: A case study from Indian region. Dynamics of Atmospheres and Oceans, 85: 28-40.
  23. Liang, K., Liu, S., Bai, P. & Nie, R. (2015). “The Yellow River basin becomes wetter or drier? The case as indicated by mean precipitation and extremes during 1961–2012”.Theor Appl Climatol, 119,701-722.
  24. Li, W., Li, L., Fu, R., Deng, Y. & Wang, H. (2011). "Changes to the North Atlantic subtropical high and its role in the intensification of summer rainfall variability in the Southeastern United States", Journal of Climatology, volume 24, pp. 1499-1506.
  25. Lucarini, V. and Russell, G.L. (2002). "Comparison of mean climate trends in the Northern Hemisphere between National Centers for Environmental Prediction and two atmosphere-ocean model forced runs", Journal of geophysical research, volume 107, DOI: D15, 4269, 10.1029/2001JD001247.
  26. Perzerakos, NG. (1984). "Does the Extension of the Azores Anticyclone towards the Balkans really exist? ", National Meteorological Service, Helliniko, Greece, sar, A33, pp. 217-277.
  27. Rupp, P., Loeffel, S., Garny, H., Chen, X., Pinto, J., & Birner, T. (2022). Potential links between tropospheric and stratospheric circulation extremes during early 2020. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 127(3), e2021 JD035667.
  28. Sukrani, M. (2010). "The influence of the subtropical high-pressure systems on rainfall and temperature distribution in Suriname and implications for rice production in the Nickerie District", A research paper Degree of Master of Science in Natural Resource, The University of the West Indies.
  29. Waugh, D. W., Sobel, A. H. & Polvani, L. M. (2017). "What is the polar vortex and how does it influence weather? ". Bulletin of American Meteorological Society, 98, pp. 37-44. - - Wrona, K. M. (2005). "Long-term Changes and Variability in Northern Hemisphere Circumpolar Vortex". LSU Master's Theses. 3286. https://digitalcommons.lsu.edu/gradschool_theses/3286.

 

  1. Zhang, J., Zheng, H., Xu, M., Yin, Q., Zhao, S., Tian, W., & Yang, Z. (2022). Impacts of stratospheric polar vortex changes on wintertime precipitation over the northern hemisphere. Climate Dynamics, 1-17.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار